Pielęgnacja stomii powinna być priorytetem dla osoby posiadającej brzuszny odbyt, ponieważ jest ona warunkiem osiągnięcia wysokiej jakości życia i powrotu do wszelkich aktywności sprzed operacji. Pacjent, który obserwuje swoją stomię przy każdej wymianie worka i prawidłowo ją pielęgnuje może pozbyć się wszelkich obaw związanych z nieszczelnością używanego sprzętu, która może być przyczyną największego niepokoju i dyskomfortu w codziennym życiu. Pacjent posiadający stomię przy odpowiedniej pielęgnacji ma tak naprawdę zapomnieć o tym, że jest ona na jego brzuchu. Taki stan można uzyskać dbając o stomię i mieć minimum wiedzy na temat jej funkcjonowania. Pielęgnacja stomii to nie tylko zabiegi higieniczne wykonywane podczas wymiany worka, ale także:
- ocena stomii oraz skóry wokół niej
- dobór sprzętu w zależności od potrzeb
- obserwacja w kierunku ewentualnych powikłań
- prawidłowa aplikacja sprzętu stomijnego
- znajomość i umiejętność korzystania z kosmetyków stomijnych.
Ogólne zasady prawidłowej pielęgnacji stomii bez względu na jej typ są identyczne, pod warunkiem, że stomia jest niepowikłana. Jeżeli chirurg poinformuje nas o tym, że w trakcie zabiegu operacyjnego istnieje prawdopodobieństwo wyłonienia stomii musimy być świadomi na co zwrócić uwagę w pierwszych dobach po operacji.
Jaki typ stomii posiadamy?
Zdarza się, ze przed zabiegiem operacyjnym pielęgniarka stomijna wyznacza dwa miejsca przyszłej stomii, po prawej i po lewej stronie brzucha. Taka sytuacja zdarza się rzadko, ale czasami dopiero podczas zabiegu chirurg podejmuje decyzję o typie stomii ( zwłaszcza jeżeli zabieg jest przeprowadzony w warunkach ostrego dyżuru). Zapytaj jaki typ stomii posiadasz, a także czy jest to stomia czasowa, czy stała.
Czy stomia jest w dobrym miejscu?
Pomimo wyznaczonego miejsca stomii przed zabiegiem czasem zdarza się, że chirurg napotka na trudne warunki operacyjne i pomimo wysiłków stomia nie jest idealna (może nastąpić tzw. wciągnięcie stomii) i wymaga późniejszej korekty. Dobre miejsce to takie, które pozwala na gładkiej powierzchni brzucha wyłonić stomię i prawidłowo ją zaopatrzyć.
Czy stomia jest obrzęknięta i w jakim stopniu?
Minimalny obrzęk stomii po zabiegu to norma. Zazwyczaj ustępuje samoistnie po kilku dniach, najczęściej po usunięciu szwów wokół stomii. W późniejszym okresie obrzęk stomii może wystąpić podczas długotrwałego zaparcia stolca lub biegunki. Z chwilą ustąpienia tych dolegliwości obrzęk także się cofa.
Czy stomia jest dobrze ukrwiona?
Prawidłowa stomia powinna mieć czerwony lub ciemnoróżowy kolor i powinna być lekko wilgotna. Jeżeli ma kolor czarny lub ciemnobrązowy to oznacza, że nastąpiło niedokrwienie stomii i martwica. Zazwyczaj niedokrwienie stomii dotyczy jej części, która wystaje na zewnątrz, jest powierzchowna i nie wymaga leczenia operacyjnego. Po pewnym czasie tkanki martwicze odpadają i odsłaniają zdrową , różową śluzówkę jelita.
Czy stomia wystaje ponad skórę brzucha, czy jest płaska lub wklęsła?
Prawidłowo wyłoniona stomia powinna wystawać ponad skórę brzucha. Wysokość stomii zależy od jej typu; kolostomia na ok. 0,5- 1cm, ileostomia 1,5-3cm, a urostomomia- ok 1cm. Jeżeli stomia jest płaska lub wklęsła wymaga zabezpieczenia specjalistycznym sprzętem, np. typu Convex i paskiem mocowanym do płytki.
Czy wydzielina ze stomii jest adekwatna do jej rodzaju?
Jeżeli jest wyłoniona ileostomia to już w 1 dobie po zabiegu w worku powinna znaleźć się płynna treść jelitowa. Taka treść płynna lub papkowata jest zawsze wydalana z j. cienkiego, ponieważ wchłanianie wody następuje dopiero w j. grubym. Przy wyłonionej kolostomii przy planowanym zabiegu, kiedy jelito było wyczyszczone z mas kałowych może nie być stolca nawet 2-3 dni. Później kiedy dieta jest rozszerzana stolec zmienia swoją konsystencję od płynnej, przez papkowatą, aż do stałej. Zależy to od odżywiania. Przez przetokę moczową, urostomię powinien wydalać się mocz.
Czy stomia zmieni swoją wielkość i kształt?
W ciągu kilku miesięcy po zabiegu rozmiar i kształt stomii ulegają zmianie. Po zabiegu stomia jest zawsze większa. Ważne jest, aby systematycznie mierzyć stomię i obserwować jej kształt i do tych zmian dopasować sprzęt. Dobrze dopasowany sprzęt chroni przed powikłaniami skórnymi.
Czy zakładać pas brzuszny po operacji?
Warto zaopatrzyć się w pas brzuszny, ponieważ zakładając go zaraz po operacji możemy złagodzić dolegliwości bólowe, a także zapobiegać przepuklinom w bliźnie operacyjnej i w okolicy stomii. Ważna wskazówka: pas zakładamy zawsze w pozycji leżącej, nosimy w ciągu dnia, w nocy nie ma potrzeby zakładania pasa, chyba że mamy dokuczliwy kaszel. Pas powinno stosować się do dwóch miesięcy po zabiegu operacyjnym, dłuższe noszenie nie jest wskazane, ponieważ osłabia mięśnie brzucha.
Czy skóra wokół stomii jest zdrowa, bez podrażnień?
Zadbana skóra wokół stomii powinna być czysta, sucha, bez stanu zapalnego. Jakiekolwiek zmiany skórne, które pojawią się po operacji lub później są nieprawidłowością i należy je szybko leczyć, aby nie dopuścić do głębokich nadżerek, mogących uniemożliwić założenie jakiegokolwiek sprzętu. Najlepiej zgłosić się do pielęgniarki stomijnej, która oceni zmiany skórne i poradzi co zastosować, aby je wyleczyć. Najważniejsze to, być świadomym zapalenia skóry i szybko zareagować, ponieważ zaniedbanie może skutkować długim leczeniem.
Czy gojenie zrostu śluzówkowo- skórnego jest prawidłowe?
U chorych z rozpoznaniem chorób zapalnych takich jak, np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub choroby Leśniowskiego- Crohna może nastąpić oddzielenie śluzówki jelita i skóry. Spowodowane jest to wyniszczeniem i leczeniem lekami sterydowymi przed zabiegiem i po operacji. Zazwyczaj szybko dochodzi do procesu gojenia bo pacjenci po usunięciu przyczyny choroby szybko zdrowieją.
